Droga konieczna na gruncie o nieuregulowanym stanie prawnym
Pytanie:
Czy sąd może ustanowić drogę konieczną, prowadząc ją częściowo na gruncie, którego stan prawny jest nieuregulowany? Sprawa jest w sądzie i podczas wizji lokalnej w terenie sąd zaproponował trzy różne wersje drogi koniecznej, z których najkorzystniejsza byłaby ta, która ma iść przez grunt, dla którego nie ma aktualnej księgi wieczystej. W dokumentach są zapisani właściciele samoistni i w starych księgach widnieje moja babka i matka (już nie żyją). Ten grunt na pewno nie jest moją własnością, bo nie mam na to żadnych dokumentów.
Odpowiedź:
Nieuregulowany stan prawny, to taki przypadek, w którym ani na podstawie księgi wieczystej, ani na podstawie zbioru dokumentów lub innych dokumentów, nie jest możliwym ustalenie właściciela przedmiotowej nieruchomości. Za nieruchomość o nieuregulowanym stanie prawnym przyjmuje się także nieruchomość, której właściciel nie żyje a postępowanie spadkowe nie zostało przeprowadzone lub jest w toku. Uregulować stan prawny nieruchomości można zazwyczaj przez ustalenie osoby właściciela, a następnie wpisanie go do księgi wieczystej prowadzonej przez właściwy miejscowo sąd. W art. 146 Kodeksu cywilnego ustawodawca, mając na względzie częste w stosunkach wiejskich przypadki nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, wynikłe na tle nieformalnego obrotu ziemią, przyznał roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej także samoistnemu posiadaczowi nieruchomości. Zgodnie z tym przepisem, gdy sąsiadujące działki mają "nieuregulowany stan prawny", droga konieczna może być wyznaczona jedynie w postaci służebności osobistej, a nie służebności gruntowej. To, że grunt nie jest Pani własnością nie stoi na przeszkodzie temu, by to Pani podjęła odpowiednie działania by stan prawny tej nieruchomości uregulować. Skoro sąd proponuje jeden z wariantów na takim gruncie, to niech ustanowi na nim takową służebność. Raczej mało prawdopodobne, że tak zrobi. Przede wszystkim nie jest to rola sądu. To wnioskodawcę, który występuje z wnioskiem i domaga się ustanowienia służebności drogi, obciąża obowiązek wskazania wszystkich właścicieli nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić droga (służebność drogi). Można postawić pytanie - po co domaga się Pani wogóle ustanowienia drogi koniecznej na tym kawałku gruntu o jak Pani pisze nieuregulowanym stanie prawnym? Z reguły chodzi o zupełnie odwrotną sytuację tj. jest właściciel takiego gruntu i nie godzi się on na korzystanie z nieruchomości innym osobom. Wówczas w razie braku zgody, pozostaje tylko droga sądowa o ustanowienie służebności drogi koniecznej. Skoro działka nie ma uregulowanego stanu prawnego, to nic nie stoi na przeszkodzie by Pani i inne osoby z niej korzystały. Z Pani opisu wynika, że nie jest tak, że nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, a to byłby najgorszy wariant. Jeśli w księdze była wpisana Pani babcia i mama to nie powinno być żadnego problemu z uregulowaniem stanu prawnego. Po prostu składa Pani wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, po wpisanych w księdze osobach i spadkobiercy nabędą prawa do tej nieruchomości. Jeśli Pani byłaby jednym ze spadkobierców mającym prawo do tego gruntu, to problem służebności wówczas odpada. Bo przecież nie będzie jej Pani ustanawiała na gruncie, do którego sama ma Pani prawo (choćby ułamkowy udział). Jeśli w księgach byłyby wpisane jeszcze inne osoby, to należałoby ustalić ich adresy. Wystarczy, że sąd powiadomi te osoby o toczącym się postępowaniu i sprawa może się zakończyć. Jeżeli nieruchomość faktycznie nie miała by wogóle księgi wieczystej, ani nikt nie zgłaszał by do niej prawa własności, to można próbować wystąpić do wojewody o przejęcie z mocy prawa przez województwo prawa własności takiej działki o nieuregulowanym stanie prawnym. Wojewoda może wówczas działać np. na podstawie art. 12 ust. 4a i 4f ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. Nr 193, poz. 1194 ze zm.). Gmina lub każda osoba mająca w tym interes prawny może też rozważyć wystąpienie na drogę prawa cywilnego o ustalenie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Wróć
